بررسی اپیدمیولوژی کووید-19 در شهر تهران
بررسی اپیدمیولوژی کووید 19 از میزان کشندگی 14.9 درصد از بیماران بستری مبتلا به به این بیماری خبر داد.
پاندمی کووید-19 که در اواخر پاییز 1398 از شهر ووهان پین آغاز شد به‌سرعت جهان را درنوردید و موجب مرگ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان و بار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عظیمی شد. در کشور ما نیز مه اولین مورد مثبت کووید در آخر بهمن 1398 گزارش شد به نسبت جمعیت کشور آسیب‌های جدی ایجاد کرد.
اهمیت موضوع:
پاندمی کووید-19 که در اواخر پاییز 1398 از شهر ووهان پین آغاز شد به‌سرعت جهان را درنوردید و موجب مرگ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان و بار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عظیمی شد. در کشور ما نیز مه اولین مورد مثبت کووید در آخر بهمن 1398 گزارش شد به نسبت جمعیت کشور آسیب‌های جدی ایجاد کرد.
این اپیدمی حاد، پیش‌رونده و تهدیدکننده سه بازیگر اصلی یعنی ویروس کرونا، مردم و رفتارهایشان و مدیریت مهار اپیدمی دارد. ویروس مرتباً در حال تغییر است و با جهش‌های مختلف برای ادامه بقای خود تکاپو می‌کند، مردم نیز با غافلگیری و بهت‌زدگی ماه‌هاست با این اپیدمی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بسیاری عزیزان خود را ازدست‌داده‌اند و محدودیت‌های معیشتی فراوانی را تجربه کرده‌اند. مدیریت اپیدمی با فراز و نشیب‌های مختلف این پاندمی را تجربه کرده است. گرچه هنوز درمان اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد ولی با کمک روش‌های پیشگیری مانند تدوین و به‌کارگیری دستورالعمل‌های حفاظتی مانند استفاده از ماسک، فاصله‌گذاری اجتماعی و شاید از همه مهم‌تر واکسیناسیون تا حدودی بر بیماری فائق آید.
مدیریت مناسب پاندمی نیازمند بررسی اپیدمیولوژی بیماری در هر جامعه است. مطالعه بررسی اپیدمیولوژی کووید -19 در شهر تهران با این هدف انجام شد و نتایج آن مقدمه تدوین و اجرای طرح شهید سلیمانی شد.
مهم‌ترین یافته‌ها
این مطالعه نشان داد که میزان کشندگی بیماری در موارد بستری 14.9 درصد بوده است. از کل افراد 1530 نفر (41.4%) بهبود پیدا کردند و 1619 نفر باقی‌مانده تا زمان جمع‌آوری اطلاعات این مطالعه تحت درمان بوده‌اند. میانگین سن افرادی بهبودیافته 53.8 سال و در فوت‌شدگان 69.0 سال و مدت‌زمان بستری بیماران در بیمارستان به‌طور متوسط 7.7 روز بوده است.
بیشترین علائم دیده‌شده در بدو مراجعه بیماران سرفه و تب بود. از کل افراد موردمطالعه 50 درصد مقدار غلظت اکسیژن خون کمتر از 93 درصد، 9.5 درصد از بیماران نیاز به اینتوبه داشتند.
بیشترین درصد ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مربوط به فشارخون بوده که حدود 34.6 درصد بوده است و بعدازآن بیماری قلبی و دیابت رتبه دوم را داشتند.
نتایج مطالعه نشان داد که حدود 45 درصد افراد هنوز بعد از گذشت متوسط 21 روز از ترخیص همچنان دچار اضطراب و حدود 51 درصد دچار افسردگی می‌باشند.
تراکم موارد ابتلا در برخی مناطق پرتراکم جمعیتی مانند مناطق 4 و 8 و 13 همین‌طور وجود برخی خوشه‌های بیماری در محله‌هایی مانند تهران‌پارس، خیابان‌های آیت و پیروزی از نکات قابل‌توجه است. برعکس فراوانی کمتر ابتلا و مرگ در مناطق غربی تهران مانند مناطق 9 و 18 و 21 و 22 از یافته‌های مطالعه است. هرچند در این مناطق هم خوشه‌هایی از ابتلا در نواحی شرقی منطقه 18 و شرقی منطقه 21 دیده می‌شود.
علیرغم این‌که در تحقیقات انجام‌شده بین‌المللی عامل بیماری‌زا یعنی ویروس کووید 19 ساختار بیولوژی یکسانی در جمعیت‌ها و کشورهای مختلف داشته اما پیش‌آگهی بیماری، علائم و نشانه‌های بالینی، جمعیت‌های پرخطر و عوارض ناشی از بهبودی در آن‌ها متفاوت است و بالطبع لازم است در مداخلات پیشگیرانه‌ی درمان و پیگیری‌های پس از ترخیص از بیمارستان موردتوجه قرار گیرد.
تفاوت‌هایی بین وضعیت اپیدمی در تهران با سایر کشورها:
- تنها حدود 40 درصد از بیماران در ابتدای بیماری تب داشته‌اند؛ بنابراین باید دقت شود که تب سنجی به‌تنهایی نمی‌تواند معیار مناسبی برای غربالگری باشد لازم است سایر علائم بیماری و سابقه تماس با فرد بیمار نیز در غربالگری سنجش شود.
- بیماری‌های زمینه‌ای در تهران در این اپیدمی عمدتاً فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت بوده است. لذا لازم است افراد مبتلابه این بیماری‌ها بخصوص کسانی که بیش از 60 سال هم عمر دارند در اولویت مراقبت‌های پیش از ابتلا قرار گیرند.
- عمده‌ترین پیش‌آگهی بیماری در تهران به ترتیب سرفه خشک، تب و دیسترس تنفسی است که با جوامع دیگر تغییراتی را نشان می‌دهد و این بدان معناست که در غربالگری علائم بالینی و شناسایی افراد محتمل ابتلا به بیماری این علائم ارزش بالینی بیشتری دارند.
- در حدود 60 درصد موارد ابتلا میزان غلطت اکسیژن در خون کمتر از 93 درصد است که نسبت به سایر کشورها ازجمله چین (حدود 14 درصد) بالاتر است. با توجه به ارزش بیشتر اندازه درصد غلظت اکسیژن در خون مبتلایان لازم است علاوه بر اندازه‌گیری تب در بدو ورود افراد به فروشگاه‌ها، ادارات و مانند این‌ها از پالس اکسیمتری هم برای غربالگری استفاده شود.
- توزیع موارد مرگ ناشی از کرونا در مناطق مختلف تهران تفاوت معنی‌داری ندارد ولی میانگین سن مبتلایان و قربانیان این اپیدمی در تهران کمی از میانگین معادل این اندازه در برخی کشورها بالاتر است.
- حدود نیمی از بهبودیافتگان کووید 19 در تهران از مشکلات روحی- روانی رنج می‌برند. افرادی که بیش از دیگران از آسیب‌های روحی روانی بعد از ابتلا رنج می‌برند بیشتر افراد دارای سطح تحصیلات میانی، افراد همسر فوت‌شده، همین‌طور افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند.
- اولویت‌بندی مداخلات مؤثر پیشگیرانه بر اساس مناطق پرخطرتر تهران، افراد و گروه‌های جمعیتی پرخطر می‌تواند در هدایت مؤثرتر منابع و هزینه اثربخشی مداخلات موردتوجه جدی قرار گیرد.
پیشنهاد‌ها د ر تهران برای کنترل اپیدمی
- اطلاع‌رسانی به عموم جامعه در خصوص خطر بیماری و عدم ارائه تصویر بی‌خطری و کاهش حساسیت مردم
- صحبت مستقیم مقام‌های اصلی دولتی کشور با مردم از طریق صداوسیما
- با توجه به تأخیر بروز افزایش در تعداد موارد جدید ابتلا بعد از زمان مواجهه، لازم است این روزها در اجرای تصمیمات منظور شود و نسبت به اجرای تصمیمات، هر سیاست جدید حداقل 14 روز با تصمیم قبلی فاصله در نظر گرفت.
- تداوم برنامه کشیک 24 ساعته کارکنان گروه بیماری‌ها در ایام نوروز مستقر در مراکز خدمات جامع سلامت، شبکه‌های بهداشت و ستاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه
- تعطیلی ادارات و مراکز دولتی، خصوصی و همچنین بازار (مراکز تجاری و پاساژها)، اتوبوس‌رانی، مترو، ... حداقل تا 15 اردیبهشت
- توصیه به عدم خروج از خانه به ساکنین شهر، قرنطینه خانگی و همچنین برنامه‌های حمایتی و معیشتی از خانوارهای نیازمند جهت کمک به اجرایی شدن این بند
- تداوم فعالیت مراکز 16 و 24 ساعته با حضور پزشک و کارشناس بیماری‌ها و مراقبین سلامت
- راه‌اندازی مراکز مراقبت و درمان برای افراد بیماری که نیاز به بستری ندارند (با توجه به کم بودن متراژ آپارتمان‌ها در تهران و همچنین احتمالاً انتقال بیماری به افراد خانواده و خوشه‌ای شدن بیماری در خانواده، بنابراین لازم است تا افراد مبتلا در مکانی غیر از خانه قرنطینه شوند)
- محدودیت رفت‌وآمدهای شهری به همراه استقرار تیم غربالگری در ورودی به تهران جهت انجام تب سنجی و پرسیدن سیار علائم و سابقه تماس و پیگیری افراد دارای علائم و قرنطینه خانگی (لازم است چنین افرادی گواهی جهت معاف شدن از محیط کار را با حفظ حقوق و مزایا را دریافت نمایند)
- تعیین تیم نظارتی واکنش سریع جهت اقدام در موارد لزوم و پیش‌بینی‌نشده
- تداوم برنامه مراقبت و پیگیری اطرافیان بیماران شناسایی‌شده تا حصول نتیجه
- تداوم فعالیت تیم نظارتی بهداشت محیط و ادغام فعالیت‌های بسیج نوروزی در برنامه پیشگیری از بیماری کووید 19
- تخمین و تهیه تأمین وسایل حفاظت فردی جهت نیروهای بهداشتی
- تخمین و تأمین داروی موردنیاز جهت درمان موارد سرپایی
- تداوم فعالیت بهداشت محیط جهت نظارت بر تدفین بیماران فوت‌شده
- تخمین و تأمین مواد گندزدا جهت ضدعفونی دست، سطوح و اجساد
- اعلام فراخوان عمومی جهت همکاری افرادی که در زمینه بهداشت، پرستاری، مامایی و ... تحصیلاتی دارند جهت همکاری در امر بیماریابی با پرداخت حق‌الزحمه.
- باید با اطلاع‌رسانی این رویدادها و اجرای دستورالعمل‌های برنامه طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته جهات پیشگیری از بروز بیماری، به تفکیک هر منطقه و شهرستان تحت پوشش برنامه‌ریزی گردد.
- افزایش مشارکت اجتماعی از طریق تعامل با سازمان‌های مردم‌نهاد، شورایاری‌ها، کانون‌های سلامت محلات و مانند این‌ها
