مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری

نزدیک به دو دهه است که دیگر در سر تا سر جهان اهمیت تحقیقاتی و درمانی سلول های بنیادی بر کسی پوشیده نیست. سلول های بنیادی سلول هایی منحصر به فرد و دارای ویژگی های خاص و بسیار کاربردی در بدن هستند. از تولید بافت های جدید و ترمیم زخم ها گرفته تا عملکرد صحیح بسیاری از فعالیت های بدن، همه و همه بسته به عملکرد سلول های بنیادی در بدن شما دارد. یکی از انواع سلول های بنیادی فقط در دوران جنینی موجود می باشند که نام آن ها سلول های بنیادی جنینی است. مهم ترین ویژگی این سلول ها این است که توانایی تبدیل شدن و تمایز به تمام انواع متفاوت سلول های بدن را دارند. درواقع بدن شما به عنوان انسان از همین سلول های ایجاد شده است. اما تا سال ها پس از کشف این سلول ها به دلیل وجود محدودیت های اخلاقی، نمیشد سلول های بنیادی یک جنین را از او استخراج کرد تا برای امور درمانی دیگر از آن بهره بگیریم. تا اینکه در سال 2006 دو دانشمند ژاپنی توانستند در محیط آزمایشگاهی با استفاده از روشی خاص نوعی از سلول های پوست موش به نام سلول های فیبروبلاست را اصطلاحا بازبرنامه ریزی کرده، و سلول هایی تولید کنند که همان ویژگی های سلول های بنیادی جنینی را داشتند. سلول های بنیادی تولید شده از این روش، سلول های بنیادی القایی نام گرفتند. از آن زمان از سلول های متفاوت و روش های متفاوتی برای تولید سلول های بنیادی القایی استفاده شده است.

اما یک مشکل همیشگی وجود داشت، سلول های بنیادی تولید شده بعد از پیوند به بدن حیوانات آزمایشگاهی تومور زایی می کردند. این چالش هنوز هم شاید بزرگ ترین مشکل در تولید و استفاده از این سلول ها باشد. پژوهشگران پژوهشگاه سلامت مردان و بهداشت برای حل این مشکل تصمیم گرفتند تا روش جدیدی را برای تولید این سلول ها استفاده کنند. آن ها با استفاده از مولکولی بنام میکرو آر إن إی-106 بی (miR-106b) سلول های بنیادی اسپرم موش های مذکر را با روش باز برنامه ریزی تبدیل به سلول های بنیادی القایی کردند. مهم ترین تفاوت این روش با روش های قبلی این بود که در طول زمان تولید سلول های بنیادی القایی، سلول های بنیادی اسپرم دچار دستکاری کم تری نسبت به روش های دیگر میشدند و در نتیجه احتمال تومور زا شدن آن ها کم تر شد. در نهایت نتایج این تحقیق نشان داد که فرض این پژوهشگران درست بود و سلول های تولید شده بعد از پیوند هیچ تومور زایی نداشتند. تولید و استفاده از این نوع سلول های بنیادی بسیار پر اهمیت است. بطور مثال می­توان از بیماران ژنتیکی مختلف، سلول­های بنیادی القایی خاص بیمار را تهیه و به کمک روش­های مختلف نظیر نوترکیبی همولوگ، مشکل ژنتیکی سلول­ها را برطرف کرد و پس از تمایز سلول­ها در جهت مورد نظر، سلول­های تمایز یافته­ ی حاصل را به افراد بیمار پیوند زد. یا به دلیل شباهت زیاد سلول­های بنیادی القایی تولید شده به سلول­های بنیادی جنینی می­توان از این سلول­ ها در غربالگری داروها، ارزیابی سمیت مواد مصرفی، آرایش بهداشتی و مدل سازی بیماری­ها استفاده کرد.